Khi mình quyết định “khó tính” hơn với sinh viên

Kỳ này, mình dạy một lớp nhập môn bắt buộc nên có tới 56 sinh viên. Mình yêu cầu mỗi sinh viên phải thuyết trình theo nhóm một lần trong suốt học kỳ. Trước học kỳ mùa thu năm nay (mùa thu 2025), mình đã dạy lớp này hai lần, nhưng mình không thật sự hài lòng với chất lượng các bài thuyết trình nhóm. Vấn đề lớn nhất là nhiều em đọc trực tiếp từ điện thoại, máy tính, iPad hoặc PowerPoint, thậm chí có em còn không ngẩng mặt lên nhìn khán giả một lần.

Năm nay, mình muốn có một sự thay đổi lớn. Mình muốn các bài thuyết trình đạt chất lượng cao hơn, và quan trọng hơn là giúp sinh viên phát triển kỹ năng nói trước đám đông. Mình muốn đặt kỳ vọng cao và yêu cầu rõ ràng để các em chuẩn bị nghiêm túc và trình bày ở mức độ chuyên nghiệp.

Nhưng đồng thời, mình cũng có chút lo lắng.

Mình sợ rằng nếu đặt tiêu chuẩn quá cao, sinh viên sẽ thấy khó, rồi đánh giá mình tệ. Cuối khoá học, sinh viên sẽ nhận được một bảng hỏi đánh giá khoá học, và kết quả đó sẽ được gửi cho mình và trưởng khoa. Mình biết đánh giá của sinh viên có thể rất cảm tính: ai được điểm cao thì khen, ai điểm thấp thì chê. Khoa mình vì thế coi trọng đánh giá từ đồng nghiệp dự giờ hơn, bởi đó mới là đánh giá chuyên môn thật sự. Nhưng dù hiểu điều đó, mình vẫn không tránh khỏi cảm giác lo.

Thế nhưng khi nhìn lại quá trình học tập của chính mình, mình nhận ra: mình tiến bộ nhanh nhất khi thầy cô đặt kỳ vọng cao.

Hồi năm hai đại học, cô giáo dạy môn thuyết trình tiếng Anh của mình vô cùng khó tính. Để được điểm tốt, mình phải cố gắng và tự tập thuyết trình ở nhà rất nhiều lần. Cứ đến giờ học của cô là mình cảm thấy căng thẳng tột độ. Nhưng chính vì vậy mà kỹ năng nói trước công chúng của mình phát triển rất nhanh. Sau này đi làm, đi du học, mình luôn được nhận xét là có khả năng thuyết trình tốt, và mình biết điều đó không tự nhiên mà có.

Giáo sư hướng dẫn luận án tiến sĩ của mình cũng đặt tiêu chuẩn và kỳ vọng rất cao. Ngay từ kỳ đầu tiên, thầy yêu cầu mình phải có lập luận mới. Có lần mình đề xuất một dự án, thầy nghe xong liền hỏi: “Lập luận này có gì khác biệt không?” Lần đầu gửi bài cho thầy, bài bị sửa bút đỏ kín trang, và thầy thẳng thắn nói: “Chúng ta không chấp nhận kiểu viết này ở cấp độ tiến sĩ.” (Chả là hồi đó mình nghĩ viết kiểu “trinh thám” dẫn dắt từ từ, tạo bất ngờ cho người đọc sẽ hấp dẫn hơn là cho người đọc biết lập luận và kết quả chính của bài ngay từ đầu. Haha.)

Nhưng chính nhờ những tiêu chuẩn cao ấy mà mình mới làm được nghiên cứu như ngày hôm nay.

Mình nhận ra: không ai có thể tiến bộ nếu không học tập và làm việc trong một môi trường có kỳ vọng và tiêu chuẩn cao.

Vì thế, năm nay mình quyết định thay đổi hoàn toàn yêu cầu đối với bài thuyết trình nhóm. Bên cạnh nội dung, mình đặt thêm 3 yêu cầu bắt buộc:

1. Không được đọc từ điện thoại, iPad hoặc laptop. Nếu cần thì chỉ được dùng thẻ ghi ý chính (note cards), tuyệt đối không viết cả đoạn để đọc.
2. Không được quay lưng về phía khán giả để đọc slide. Phải nhìn khán giả, giữ giao tiếp bằng mắt.
3. Phải ăn mặc lịch sự, chuyên nghiệp khi thuyết trình.

Mình nhấn mạnh với sinh viên rằng thuyết trình trước đám đông là một kỹ năng cực kỳ quan trọng nếu các em muốn thành công trong sự nghiệp sau này, nên mình đặt kỳ vọng rất cao ở bài tập này.

Và mình không thể vui hơn trước kết quả lần này.

Các bài thuyết trình năm nay tốt hơn rất nhiều so với những bài thuyết trình của hai học kỳ trước. Sinh viên nghiêm túc chuẩn bị, luyện tập trước nhiều ngày. Vì không được đọc nên các em buộc phải hiểu kỹ nội dung. Vì chỉ được cầm thẻ ghi ý chính nên các em phải tập nói tự nhiên hơn. Các em cũng giữ giao tiếp mắt nhiều hơn, bớt nhìn màn hình, bớt đọc chữ.

Và điều mình thích nhất là: các em ăn mặc cực kỳ chỉnh tề, trông như đang đi phỏng vấn ở một công ty lớn.

Nhìn các em đứng trước lớp, nói năng rõ ràng, tự tin, mình chợt thấy:

Hoá ra khi mình dám đặt kỳ vọng cao, sinh viên sẽ nỗ lực để chạm tới.