7 bài học quý giá từ trải nghiệm tham gia uỷ ban tuyển chọn giáo sư bậc 1 tại Mỹ

Kỳ học mùa thu vừa qua, tôi đã tình nguyện tham gia ủy ban tuyển chọn (selection committee) cho vị trí giáo sư bậc một (Assistant Professor - ngạch biên chế) tại khoa.  Như tôi đã chia sẻ trong một bài viết trước, hệ thống giáo sư theo ngạch biên chế tại Mỹ có ba cấp: Assistant Professor (giáo sư bậc 1), Associate Professor (phó giáo sư) và Full Professor (giáo sư). Với những ai muốntheo đuổi sự nghiệp học thuật tại Mỹ, sau khi tốt nghiệp tiến sĩ, bước đầu tiên không thể bỏ qua chính là vị trí giáo sư bậc 1. Vào mùa thu năm 2021, khi vừa bước vào năm thứ năm của chương trình tiến sĩ, tôi bắt đầu nộp hồ sơ xin việc và may mắn tìm được việc ngay. Trải qua quá trình tuyển dụng với tư cách ứng viên, tôi đã cảm nhận rõ những áp lực và yêu cầu đặc thù của thị trường này. Kỳ học vừa rồi, với vai trò là thành viên hội đồng tuyển dụng, tôi có cơ hội mở rộng tầm mắt và hiểu thêm về cách các trường đại học ở Mỹ chọn lựa giảng viên. Trải nghiệm từ phía nhà tuyển dụng đã mang đến cho tôi nhiều góc nhìn bất ngờ và mới mẻ. Trong bài viết này, tôi muốn chia sẻ những bài học quý báu từ cả hai góc nhìn – của ứng viên lẫn của nhà tuyển dụng.  Nếu bạn đang theo học tiến sĩ và có ý định theo đuổi con đường học thuật tại Mỹ, hy vọng những chia sẻ này sẽ giúp bạn chuẩn bị tốt hơn cho chặng đường phía trước.

7 phẩm chất của một người hướng dẫn nghiên cứu sinh Tiến sĩ tốt

Đã hơn hai năm kể từ ngày tốt nghiệp Tiến sĩ, nhưng tôi vẫn luôn giữ liên lạc với thầy hướng dẫn luận án. Mỗi khi đạt được một thành tựu trong công việc, như bài báo được chấp nhận, xin được tài trợ nghiên cứu, hoặc tham gia một hoạt động học thuật thú vị, tôi đều viết email chia sẻ với thầy. Khi cần lời khuyên trong công việc hay sự nghiệp, tôi cũng tìm đến thầy để xin ý kiến. Thứ sáu tuần này, tôi gửi email báo với thầy rằng một bài báo của tôi đã được một tạp chí chấp nhận. Ngay sau đó, thầy hồi âm, gửi những lời động viên chân thành và chia sẻ niềm vui cùng tôi.

Nhìn cuộc sống như một phi hành gia: Góc nhìn khách quan từ xa

Trong cuốn sách Mở khoá vũ trụ (Unlocking the Universe) do Stephen Hawking và Lucy Hawking biên soạn, có một chương đặc biệt nói về cuộc sống của các phi hành gia tại Trạm Vũ trụ Quốc tế. Sống trên trạm, bạn sẽ di chuyển quanh quỹ đạo Trái Đất với tốc độ 27.690 km/h – nghĩa là cứ mỗi 90 phút, bạn hoàn thành một vòng quanh hành tinh của chúng ta. Tác giả của chương sách đó – Tiến sĩ Richard Garriott de Cayeux – đã ghi lại những suy nghĩ và cảm nhận của mình trong khoảng thời gian sống và làm việc trên quỹ đạo Trái Đất. Sau nhiều tháng ở Trạm Vũ trụ Quốc tế, ông và nhiều phi hành gia khác đã trải nghiệm một hiện tượng tâm lý thú vị, đó là “hiệu ứng toàn cảnh”. Ở đó, các phi hành gia đứng ở vị trí “đủ gần” để nhìn thấy chi tiết Trái Đất, nhưng cũng “đủ xa” để nhận ra hành tinh của chúng ta nhỏ bé và mong manh thế nào giữa vũ trụ bao la. Từ khoảng cách ấy, họ trở nên ý thức sâu sắc hơn về dấu ấn của con người trên hành tinh này: những con đường cắt qua rừng Amazon, những khu rừng không còn màu xanh, những vùng đất bị khai phá. Và từ đó, họ càng yêu Trái Đất hơn, nhận thức rõ hơn về trách nhiệm bảo vệ môi trường và những mối liên kết mong manh giữa con người với nhau.  Tác giả viết: “Nếu nhiều người có cơ hội nhìn Trái Đất từ không gian, chúng ta sẽ trân trọng hành tinh này hơn và đối xử tốt với nhau hơn.” Đọc chương sách này, tôi cảm thấy rất đồng cảm. Dĩ nhiên, sự đồng cảm ấy không đến từ việc tôi đã từng ra ngoài không gian (tôi mong một ngày nào đó sẽ có cơ hội này – haha), mà từ bài học sâu sắc mà tác giả muốn truyền tải. Để có cái nhìn khách quan, để thay đổi góc nhìn của bản thân, đôi khi ta cần bước ra khỏi môi trường quen thuộc và nhìn nó như một người quan sát.  Chỉ khi làm vậy, ta mới có thể hiểu rõ hơn về thế giới xung quanh, và cả chính mình.  Câu chuyện này khiến tôi đặt ra câu hỏi: Vì sao bước ra khỏi môi trường quen thuộc lại quan trọng?

Nhìn lại năm cũ: Ba bài học lớn tôi học được trong năm 2024

Kỳ nghỉ mùa đông đã khép lại, và tôi đang chuẩn bị cho một năm học mới. Gia đình tôi vừa có chuyến đi đến thành phố Minneapolis, bang Minnesota, để đón năm mới cùng ông bà nội và các cô chú của Emily. Thành phố này cách nhà tôi hơn bốn tiếng lái xe – ở Mỹ, khoảng cách này được xem là khá gần (Haha). Emily đã có những ngày thật vui vẻ, thoải mái chơi đùa bên ông bà và họ hàng. Trong những ngày ở Minneapolis, tôi quyết định "gác công việc sang một bên" và hoàn toàn không động đến máy tính. Trên đường lái xe về, tôi nghĩ rất nhiều về những gì đã trải qua trong năm 2024 – một năm đầy thử thách, thành công và những bài học đáng nhớ. Bài blog đầu tiên của năm 2025 này, tôi muốn dành để chia sẻ với bạn những bài học ấy.

Làm thế nào để duy trì năng suất và động lực trong nghiên cứu?

Trong bài viết tuần trước về những bài học liên quan đến giảng dạy, tôi có chia sẻ rằng sau khi nộp điểm cho trường, tôi lập tức quay lại chỉnh sửa một bài nghiên cứu còn dang dở. Đến thứ tư tuần này, cuối cùng, tôicũng gửi bài viết đó đến một tạp chí khoa học. Nhìn lại “nhiệm vụ” nghiên cứu của mình trong học kỳ này, tôi cảm thấy khá hài lòng vì đã làm việc năng suất và hiệu quả. Mỗi người có cách định nghĩa và kỳ vọng riêng về sự hiệu quả và năng suất. Với tôi, năng suất nghĩa là được làm những nghiên cứu mới mẻ, thú vị, và có sản phẩm cụ thể, chất lượng rõ ràng. Trong học kỳ này, tôi đã cố gắng hoàn thiện và gửi đi 3 bài nghiên cứu, đồng thời tiếp tục chỉnh sửa một bài khác. Tôi cũng bắt đầu thiết kế nghiên cứu cho hai bài mới. Đây là kết quả từ sự nỗ lực và kiên trì trong công việc. Có thể nói, tôi rất vui với những bước tiến nhỏ nhưng ý nghĩa này. Làm thế nào để duy trì năng suất và động lực trong nghiên cứu? Đây là câu hỏi tôi thường nhận được từ đồng nghiệp và sinh viên. Từ kinh nghiệm cá nhân, tôi nhận ra rằng để đạt được điều này, ta cần kết hợp đam mê, kỷ luật, và một chút linh hoạt trong cách tiếp cận công việc. Bài viết này sẽ chia sẻ những bài học tôi rút ra được trong hành trình nghiên cứu của mình.