Cách mình sắp xếp thời gian làm nghiên cứu trong một học kỳ

Thứ ba tuần này, mình chính thức kết thúc học kỳ mùa thu năm 2025. Sau khi nộp điểm cuối kỳ cho trường, mình và một đồng nghiệp hẹn nhau đi uống cà phê và trò chuyện về học kỳ vừa rồi. Mình và bạn ấy khá thân nhau vì cả hai đều là những người mới của khoa – bạn vào sau mình một năm. (Năm học này, khoa mình cũng có thêm hai giảng viên mới. Tuy mình mới làm ở trường được gần ba năm, nhưng đã bắt đầu cảm thấy khá “kỳ cựu” vì có “thâm niên” ở khoa nhiều hơn… ba bạn khác. Haha.)

Trong cuộc gặp cà phê đó, câu chuyện của bọn mình xoay quanh việc sắp xếp thời gian sao cho làm nghiên cứu được hiệu quả. Bạn có phần lo lắng vì học kỳ này không viết được nhiều như kỳ vọng, do phải dạy một lớp mới. Bọn mình đều mong đến học kỳ mùa xuân 2026, khi cả hai sẽ chỉ phải dạy một lớp. Bọn mình cũng đang lên kế hoạch viết cùng nhau, để có thể từng bước biến dự án sách của riêng mỗi người thành hiện thực.

Cuộc gặp này khiến mình nhớ đến một giáo sư từng tham gia hội đồng luận án tiến sĩ của mình ngày trước. Trước khi ra trường, mình từng chia sẻ với cô rằng mình rất mong đến ngày đi làm, vì nghĩ rằng khi đó sẽ có nhiều thời gian hơn để viết và làm nghiên cứu. Cô nói rằng, thực ra khi đi làm, thời gian dành cho nghiên cứu và viết lách sẽ… ít hơn, vì có rất nhiều thứ đòi hỏi thời gian của mình, từ sinh viên, đồng nghiệp, cho đến các cuộc họp ở cấp khoa, cấp trường, vân vân.

Lúc đó mình nửa tin nửa ngờ. Nhưng khi đi làm rồi, mình mới nhận ra điều cô nói hoàn toàn đúng. Khi đi làm, mình có sự tự do và ổn định về tài chính để theo đuổi những đề tài nghiên cứu mà bản thân yêu thích, nhưng đồng thời cũng cảm thấy có rất nhiều thứ đòi hỏi và kéo thời gian của mình đi.

Để có thể duy trì việc nghiên cứu và viết lách, mình buộc phải sắp xếp thời gian một cách rất chiến lược, vì thật sự có quá nhiều thứ cạnh tranh và chiếm lấy thời gian của mình.

Và dưới đây là một vài cách mình đã áp dụng để làm nghiên cứu hiệu quả hơn.

Dành hẳn ít nhất một ngày trong tuần chỉ để làm nghiên cứu (tất nhiên, nhiều hơn thì càng tốt)

Mình chỉ phải lên lớp hai lần một tuần (kỳ này là thứ hai và thứ tư). Mình cố gắng dồn tất cả những việc không liên quan đến nghiên cứu –  như trả lời email của sinh viên, gặp gỡ sinh viên, chuẩn bị bài giảng, vân vân – vào hai ngày này. Nếu cần hẹn gặp đồng nghiệp cho những công việc không liên quan đến nghiên cứu, mình cũng sẽ đề nghị gặp vào thứ hai hoặc thứ tư. Tất cả các ngày còn lại trong tuần, mình ở nhà để tập trung vào nghiên cứu và viết lách. Trừ những trường hợp thật sự khẩn cấp và không thể sắp xếp khác được, mình mới làm các việc ngoài nghiên cứu vào những ngày này.

Khi mới ra trường đi làm, tất nhiên mình phải dành nhiều thời gian hơn để chuẩn bị bài giảng vì phải dạy các lớp mới. Trong giai đoạn đó, mình vẫn cố gắng dành ít nhất một ngày trong tuần cho nghiên cứu. Những ngày đi dạy, mình thường cố gắng dậy sớm hơn để chuẩn bị bài giảng. Riêng học kỳ đầu tiên, mình dành hẳn ba tuần vào mùa hè chỉ để làm bản nháp slide cho các bài giảng, để khi vào năm học mình không phải tốn quá nhiều thời gian lên giáo án.

Mỗi ngày một chút cũng thành nhiều

Tất nhiên, trong một học kỳ sẽ có những khoảng thời gian rất bận rộn, khi mình không thể dành 2–3 ngày (thậm chí là một ngày trọn vẹn) để làm nghiên cứu. Kỳ mùa thu năm 2024, mình tham gia hội đồng tuyển chọn vị trí giảng viên (assistant professor) cho khoa. Trong khoảng 2–3 tuần, mình gần như không thể dành nổi một ngày trọn vẹn cho nghiên cứu vì quá bận rộn.

Trong những giai đoạn như vậy, mình áp dụng phương pháp “kiến tha lâu cũng đầy tổ” 😀 Mỗi ngày mình cố gắng làm một chút, có thể chỉ 30 phút hoặc một tiếng, nhưng dần dần cũng thấy thành quả nghiên cứu cụ thể.

Mình rất thích cuốn sách Advice for New Faculty Members của tác giả Robert Boice – chính cô giáo sư mình có nhắc ở trên đã giới thiệu cho mình cuốn sách này. Tác giả chỉ ra rằng những học giả dành thời gian làm nghiên cứu mỗi ngày, kể cả chỉ 30–60 phút, sẽ tạo ra nhiều sản phẩm nghiên cứu hơn (cả về số lượng lẫn chất lượng) so với những người chỉ viết khi có một khoảng thời gian dài liên tục.

Mình thấy vô cùng tâm đắc với lời khuyên này. Và chính nhờ áp dụng cách làm đó, mình đã có thể hoàn thành luận án tiến sĩ trong giai đoạn vừa sinh con. Mỗi ngày một chút thôi, rồi cũng sẽ dần có kết quả.

Luôn bắt đầu một ngày mới bằng việc viết và nghiên cứu

Khi mới đi làm, mình thường cố gắng làm hết các việc khác trước rồi mới đến nghiên cứu. Chẳng hạn, mình sẽ bắt đầu một ngày bằng việc trả lời email, chuẩn bị bài giảng, vân vân, xong rồi mới làm nghiên cứu. Nhưng vì vậy, có những ngày mình không thể làm được gì liên quan đến nghiên cứu. Những ngày như thế, mình thấy rất bực mình và có cảm giác cả ngày trôi qua mà không làm được việc gì thật sự có ý nghĩa.

Về sau, mình thay đổi chiến lược. Trừ những trường hợp bất khả kháng, mình cố gắng bắt đầu một ngày bằng việc làm nghiên cứu. Có hôm mình dậy sớm hơn một chút, trước khi chồng con thức dậy; có hôm khi đến văn phòng, mình dành trọn một tiếng đầu tiên của ngày làm việc cho nghiên cứu – như viết bài, sửa bảng hỏi, chỉnh lại phần đã viết hôm qua, phân tích số liệu, hoặc đọc thêm tài liệu cho bài viết, vân vân. Sau khi hoàn thành khoảng thời gian đó, mình mới chuyển sang làm các việc khác.

Sau khi áp dụng cách này, mình thấy hài lòng hơn với bản thân. Mỗi ngày trôi qua, dù chỉ dành được khoảng một tiếng cho nghiên cứu, mình vẫn cảm thấy ngày hôm đó là một ngày hiệu quả.

Hợp tác nghiên cứu với người khác

Hợp tác nghiên cứu với người khác cũng giúp mình làm việc hiệu quả hơn. Việc hợp tác cho mình cơ hội học hỏi từ đồng nghiệp, giúp ý tưởng nghiên cứu trở nên sắc nét hơn, có thể chia sẻ và phân công công việc, đồng thời khiến mình ít có khả năng bỏ dở dự án giữa chừng (vì cần thể hiện sự chuyên nghiệp và cam kết với dự án chung).

Mình luôn tin rằng cách ta sắp xếp thời gian trong một ngày cho ta biết điều gì là quan trọng với ta. Ngược lại, nếu một điều thật sự quan trọng, ta sẽ tìm cách dành thời gian cho nó. Đối với mình, niềm vui lớn nhất là được làm nghiên cứu, nên mình luôn cố gắng tìm thời gian cho việc đó.

Khi có sinh viên chia sẻ với mình rằng các em quá bận, không thể dành nổi thời gian để viết hay làm một việc mà các em cho là rất quan trọng, mình thường hỏi lại: nếu em không thể dành thời gian cho nó, liệu đó có thật sự là điều em thấy yêu thích và quan trọng hay không.

Mình nghĩ rằng, trước khi đi tìm trăm ngàn phương pháp sắp xếp thời gian, mỗi người trong chúng ta cần thường xuyên tự hỏi bản thân: điều gì thật sự quan trọng với mình, và điều gì khiến mình cảm thấy vui.

Cảm ơn bạn đã ghé đọc!

Trương Thanh Mai