Tổng kết năm 2023: Công việc, thời gian bên gia đình, kỹ năng mới và sự ổn định

Đầu năm 2023, tôi cùng bạn đồng hành đưa con gái về thăm Việt Nam lần đầu tiên. Hồi ấy, Emily mới chập chững biết đi. Chúng tôi hay trêu, nàng đi loạng choạng như….người say rượu. Bà dẫn nàng đi ăn bánh cuốn ở cuối xóm.

Đi được nửa đường, nàng ngồi bệt xuống đất vì mỏi chân quá. Lúc ấy, nàng cũng chưa biết nói, chỉ bi ba bi bô chứ không rõ ràng chữ nào.

Mới đấy mà hiện tại, nàng đã leo trèo, chảy nhạy khắp nơi. Tôi hay nghĩ, nàng lấy đâu ra nhiều năng lượng thế nhỉ bởi nàng không thể ngồi yên được quá một phút. Hiện tại, nàng nói suốt ngày, và thích “chỉ đạo” bố mẹ nên làm gì, ngồi ở đâu bất cứ khi nào có cơ hội.

Chứng kiến sự thay đổi vượt bậc của con trong vòng một năm, tôi phải thốt lên, thời gian ơi sao trôi nhanh vậy!

Vậy là năm 2023 đã gần khép lại. Trong bài viết cuối cùng của năm, tôi xin chia sẻ những bài học tôi học được trong năm 2023. Có lẽ tổng kết năm luôn là chủ đề tôi thích viết nhất trên blog. Đọc lại những bài tổng kết năm của những năm trước, tôi luôn cảm thấy may mắn vì đã lưu giữ những giai điệu của quãng thời gian đã qua bằng con chữ. Đọc lại những bài tổng kết năm cũng khiến tôi nhận ra rằng mỗi năm đều mang đến những thách thức và cơ hội riêng biệt.

Điều ta thật sự mong muốn có thể đến rất bất ngờ

Nếu thường xuyên theo dõi blog, có lẽ, bạn cũng biết rằng công việc đầu tiên tôi làm sau khi tốt nghiệp Tiến sĩ không phải là công việc tôi thật lòng mong muốn. Tháng 8 năm 2022, tôi cùng gia đình chuyển nhà từ bang Arizona đến bang Maryland để tôi nhận công việc giáo sư đại học tại trường Đại học Mount St. Mary’s University.

Ngay từ những ngày đầu, tôi đã hiểu rằng, đây chỉ là công việc tạm thời. Lý do là vì trường này tập trung vào giảng dạy nhiều hơn là nghiên cứu, mà trái tim tôi thật sự muốn làm nghiên cứu. Vợ chồng tôi tạm gác việc ổn định nhà cửa đến khi tôi tìm được công việc thật sự phù hợp với nguyện vọng của bản thân. Tôi dự định sẽ bắt đầu tìm việc mới sau khi đã làm ở trường Mount St. Mary’s được khoảng một hoặc hai năm.

Tôi hoàn toàn không nghĩ mình có thể chuyển việc ngay sau khi kết thúc năm học đầu tiên tại đây.

Nhưng đến tháng 2 năm 2023, tôi tình cờ đọc được tin tuyển vị trí giáo sư bậc một (tenture-track Assistant Professor) tại trường Đại học Marquette, bang Wisconsin. Thật ra, bạn đồng hành là người gửi cho tôi thông tin này. Anh bảo, “Nếu em làm ở trường này thì gia đình mình sẽ chuyển về rất gần nhà bố mẹ và họ hàng anh. Emily sẽ có cơ hội được ở gần ông bà nội”.

Tôi tìm hiểu thêm về trường, về khoa Khoa học Chính trị, và vị trí họ cần tuyển, và sớm nhận ra môi trường này có vẻ rất phù hợp với mong muốn và nguyện vọng của mình.

Vậy là tôi quyết định nộp hồ sơ. Nhưng thật lòng, tôi không đặt quá nhiều kỳ vọng bởi profile của tôi không thật sự thay đổi so với một năm trước đó. (Các bài nghiên cứu vẫn đang ở trong quá trình bình duyệt chứ chưa được chấp nhận xuất bản).

Như thể ông trời hiểu được lo lắng của tôi, đúng ba ngày trước khi hết hạn nộp hồ sơ cho trường Marquette, tôi nhận được tin, một bài nghiên cứu (solo-authored paper) được chấp nhận xuất bản tại tạp chí tốt nhất của phân ngành Comparative Politics sau gần một năm bình duyệt và sửa đi sửa lại. Khi đã dạy một học kỳ tại Marquette, tôi nhận ra rằng, vì có bài công bố khoa học này mà tôi mới được mời đến trường phỏng vấn. Đây là lợi thế cạnh tranh trong hồ sơ của tôi.

Tôi không nghĩ mình sẽ chuyển việc ngay khi kết thúc năm thứ nhất tại trường cũ. Nhưng điều không ngờ nhất đã xảy ra. Thật lòng, tôi rất vui vì chỉ phải làm ở môi trường không thật sự phù hợp có một năm!

Động lực thật sự phải đến từ bên trong

Thỉnh thoảng, tôi lại nhận được câu hỏi của các bạn trẻ về việc chuyển môi trường làm việc và học tập. Có bạn tâm sự rằng vì môi trường làm việc nhàm chán, thiếu sự cạnh tranh, mà bạn mất động lực phấn đấu và theo đuổi mục tiêu.

Tôi cho rằng động lực thật sự phải đến từ bên trong, và không nên phụ thuộc hoàn toàn vào ngoại cảnh. Nếu trong thâm tâm, ta thật sự khát khao theo đuổi ước mơ và mục tiêu của mình, ta sẽ vượt qua những chướng ngại mà ngoại cảnh đem lại.

Tất nhiên tôi không phủ nhận vai trò quan trọng của môi trường. Chẳng hạn, nếu làm việc và học tập ở một môi trường có độ cạnh tranh cao, ta buộc phải cố gắng mơ ước lớn và phấn đấu để không thua kém đồng nghiệp. Nhưng nếu “chẳng may” được vào môi trường này mà ta không có động lực nội tại mạnh mẽ, ta sẽ rất dễ cảm thấy căng thẳng và không hạnh phúc. Ngược lại, ở một môi trường thiếu sự cạnh tranh, nếu động lực nội tại của ta thật sự lớn, ta sẽ tìm ra cách để làm điều mình thật sự yêu thích bất chấp những trở ngại của ngoại cảnh.

Ở Mỹ, nếu muốn theo đuổi sự nghiệp giáo sư đại học (nghiên cứu và giảng dạy tại một trường đại học), ai cũng phải bắt đầu từ vị trí tenure-track Assistant Professor sau khi có bằng Tiến sĩ. Sau năm hoặc sáu năm, nếu bạn làm việc tốt (giảng dạy, nghiên cứu tốt, và tham gia các hoạt động phụng sự trường và ngành), bạn sẽ được thăng chức lên phó giáo sư (Associate Professor) và có hợp đồng vĩnh viễn – hay còn gọi là có tenure.

Ở mỗi trường đại học, tiêu chuẩn để được tenure là khác nhau, tuỳ thuộc vào việc trường đó nhấn mạnh nghiên cứu hay giảng dạy. Ví dụ, ở trường Mount St. Mary’s University, trong vòng sáu năm, tôi phải dạy tốt (đánh giá tốt từ sinh viên và đồng nghiệp) và xuất bản ba bài nghiên cứu khoa học tại bất cứ tạp chí khoa học nào (ngoại trừ các “tạp chí” săn mồi), và tham gia vào các uỷ ban của trường. Yêu cầu về xuất bản khoa học ở môi trường này rất thấp và có thể nói là khá dễ. Lý do là vì dạy học là trọng tâm chính của trường. Mỗi giáo sư sẽ dạy khoảng ba lớp một kỳ. Môi trường này hoàn toàn không có sự cạnh tranh về nghiên cứu.

Có thể nói môi trường ấy không phải là nơi dành cho những ai muốn thường xuyên viết lách và xuất bản nghiên cứu. Nhưng tôi có một động lực nội tại về làm nghiên cứu rất cao. Ở trường cũ, mặc dù phải dạy bốn lớp hoàn toàn mới, tôi vẫn dành hai ngày trong tuần tập trung hoàn toàn vào làm nghiên cứu. Cứ hôm nào không phải lên lớp, tôi sẽ lên thư viện viết nghiên cứu hoặc viết đề án xin tiền làm nghiên cứu. Tôi dành rất nhiều thời gian làm nghiên cứu ở trường cũ, phần vì tôi muốn chuyển sang một trường đại học thiên về nghiên cứu, phần vì tôi thật sự yêu thích viết và nghiên cứu!

Không bao giờ quá muộn để bắt đầu

Là một người làm nghiên cứu về Đông Nam Á, ngay từ khi bắt đầu học Tiến sĩ, tôi đã có mong muốn được trình bày bài nghiên cứu tại một hội thảo của SEAREG (Southeast Asia Research Group). Mỗi hội thảo, năm học giả mới vào nghề (thường là PhD năm cuối hoặc những người đã tốt nghiệp PhD trong vòng ba năm đổ lại) sẽ được chọn để trình bày một bài nghiên cứu.

Điều tuyệt vời là hội thảo quy tụ những người có tên tuổi làm về Đông Nam Á ở khắp nước Mỹ (và ở cả những trường đại học ở Đông Nam Á). Mỗi ứng viên sẽ có hai mươi phút trình bày và sáu mươi phút nhận câu hỏi và ý kiến đóng góp từ khán giả. Ngoài ra, nếu được chọn, ứng viên sẽ gửi bài viết cho người tham gia trước khoảng hai tuần. Vì thế, đây là cơ hội tuyệt vời để giới thiệu cho những người trong cộng đồng nghiên cứu biết về chương trình nghiên cứu của tôi và nhận những ý kiến mang tính xây dựng từ cộng đồng học thuật.

Tôi mong muốn trở trình bày ở một hội thảo của SEAREG (hay nói cách khác là trở thành SEAREG Fellow) khi bước vào năm thứ năm của chương trình Tiến sĩ, tức là năm tôi bắt đầu đi tìm việc làm (on the job market). Nhưng tôi trì hoãn ước mơ vì lúc đó đang mang thai con gái và chưa viết xong bài nghiên cứu hoàn chỉnh. Tôi định sẽ nhờ giáo sư hướng dẫn đề cử làm SEAREG Fellow vào hội thảo mùa đông năm 2022. Nhưng vì một số lý do mà hội thảo rời lịch tổ chức sang tháng 1 năm 2023, trùng với thời gian gia đình tôi về Việt Nam chơi.

Năm nay, tôi quyết định nhờ thầy hướng dẫn đề cử trình bày tại SEAREG. Để đề cử, thầy nộp một bài nghiên cứu chưa được xuất bản và CV của tôi. Thầy trêu, “Nếu em không quyết tâm trở thành fellow năm nay, thì em sẽ quá già đấy”.

Thật may mắn, tôi được chọn trình bày tại hội thảo SEAREG mùa đông năm 2023 tại trường Đại học Duke. Tôi đã nhận được những ý kiến đóng góp vô cùng quý báu cho bài nghiên cứu của mình. Tôi dự định sẽ sửa lại bài viết và gửi bài đến một tạp chí tốt vào tháng hai hoặc tháng ba, năm 2024.

Trải nghiệm này dạy tôi rằng, sẽ không bao giờ quá muộn nếu bạn thật sự muốn làm một điều gì đó!

Học một kỹ năng mới

Tôi tin rằng học hỏi là hành trình không có điểm dừng, là một chặng đường kéo dài suốt cả cuộc đời. Trong thế giới đầy biến động và phức tạp này, một tâm trí tò mò và thái độ học hỏi không ngừng nghỉ là rất cần thiết. Vì thế, tôi tự đặt ra cho mình một thử thách: mỗi năm sẽ học thêm một hoặc hai kỹ năng cứng mới.

Năm 2023, tôi đã dũng cảm bước ra vùng an toàn để thực hiện hai dự án. Hai dự án này đã giúp tôi học hỏi những kỹ năng mới – những kỹ năng mà tôi nghĩ không phải điểm mạnh của mình.

Dự án đầu tiên là tổ chức một hội thảo online về viết cho những học giả trẻ nghiên cứu về Đông Nam Á. Tôi và một đồng nghiệp ở Malaysia may mắn xin được một khoản kinh phí nhỏ để tổ chức hội thảo này.

Trải nghiệm tổ chức sự kiện này đã dạy tôi rất nhiều bài học quý báu như viết đề án xin tiền làm hội thảo, quảng bá hội thảo, lựa chọn người tham gia (chúng tôi nhận được rất nhiều đơn đăng ký từ khắp nơi trên thế giới nhưng chỉ có thể chọn hai mươi người tham gia), lên chương trình cho từng ngày trong hội thảo, tìm diễn giả đến chia sẻ kinh nghiệm liên quan đến viết và xuất bản nghiên cứu, làm poster chia sẻ những bài học lớn nhất mà hội thảo đem lại, vân vân. Tổ chức sự kiện là một kỹ năng vô cùng cần thiết và tôi rất vui vì đã tổ chức thành công hội thảo này.

Dự án thứ hai là thành lập kênh Youtube cá nhân để chia sẻ những trải nghiệm và hành trình của tôi ở nước ngoài. Thật lòng, trước đây, tôi chưa bao giờ nghĩ mình có thể làm Youtube vì tôi không tự tin về ngoại hình của mình và không có kỹ năng làm và chỉnh sửa video. Được sự động viên của cô bạn thân ở Việt Nam, tôi đã mạnh dạn thành lập một kênh Youtube. Để làm được điều này, tôi đã phải lấy hết dũng khí để bước ra khỏi vùng an toàn của mình.

Thật lòng, dù mới chỉ làm Youtube được khoảng hai tháng, tôi đã học được rất nhiều bài học quý báu. Tôi rất vui vì đã có thể tự quay và chỉnh sửa video. Hiện tại tôi đã làm được tám video, và thật sự, so với video đầu tiên, video thứ tám đã có sự tiến bộ vượt bậc về cách tôi nói chuyện trước camera và cách dựng phim.

Dành nhiều thời gian cho gia đình

Có thể nói, năm 2023 là năm tôi đã tìm được công việc mơ ước của mình – một công việc đúng với mong muốn và nguyện vọng của bản thân, tại một trường đại học gần gia đình chồng. Khi công việc và sự nghiệp đã gần đi vào quỹ đạo ổn định, tôi thật sự muốn tập trung nhiều hơn cho gia đình.

Năm 2023, tôi đã có rất nhiều cơ hội ở bên gia đình.

Tháng 1 năm 2023, vợ chồng tôi quyết định đưa con gái Emily về Việt Nam thăm bà ngoại hai tuần. Dù lúc ấy Emily mới chỉ mười lăm tháng tuổi, nàng rất thích khoảng thời gian ở Việt Nam. Nàng hiểu tiếng Việt tốt hơn. Nàng rất thích mấy món ăn Việt Nam như bánh cuốn, bún bò, nem, trứng vịt lộn, vân vân. Nàng rất thích chơi với bà ngoại và đi thăm những người bạn của bà trong khu phố nơi bà sống.

Đầu tháng 7 năm 2023, chúng tôi đón ngày Quốc khánh Mỹ tại nhà ông bà nội của Emily ở bang Minnesota. Nàng cũng rất thích khoảng thời gian ở nhà ông bà nội. Nàng thích chơi đàn piano với bà, thích đi xem vườn rau của ông bà, thích nghe bà đọc sách, và thích các món ăn của bà.

Cuối tháng 7 năm 2023, cả nhà chúng tôi sang thăm gia đình em gái tôi hiện đang sinh sống và làm việc ở thành phố Edmonton, Canada. Vợ chồng em gái tôi đã mời mẹ tôi sang chơi hai tháng. Đây là chuyến xuất ngoại đầu tiên của mẹ và mẹ đã hoàn thành chuyến đi vô cùng xuất sắc. Vậy là Emily lại có cơ hội ở cùng bà ngoại hai tuần. Nàng đã cùng bà đi thăm công viên khủng long, đi ăn những quán ăn ngon ở Edmonton và đi cắm trại dọc bãi biển.

Sống và lập nghiệp xa nhà khiến tôi rất trân quý những khoảng thời gian bên gia đình!

Dần dần sẽ ổn định

Hai ngày sau khi trở về Maryland từ Edmonton, chúng tôi lái xe chuyển nhà đến bang Wisconsin để tôi bắt đầu công việc mới ở trường Marquette. Chúng tôi lái xe hơn 1000 cây số mới đến được nhà mới.

Đã có người hỏi vì sao tôi lại quyết định từ bỏ công việc tốt và cuộc sống đang dần ổn định ở Maryland để bắt đầu lại từ đầu ở Wisconsin. Như tôi đã chia sẻ, công việc ở Maryland là một công việc tốt cho người mới tốt nghiệp Tiến sĩ, nhưng không phải là công việc tôi thật sự mong muốn.

Nếu tôi cứ gạt bỏ ước mơ của mình và ở lại ngôi trường đó, tôi sẽ không bao giờ cảm thấy ổn định. Tâm trí tôi sẽ không ổn định. Tôi tin rằng sự ổn định thật sự phải đến từ trong tâm ta, chứ không phải đến từ những chuẩn mực của xã hội. Nếu đó là một công việc tốt, ổn định nhưng trong lòng ta không thật sự yêu nó, ta không thể tìm được sự bình yên và hạnh phúc.

Khi chuyển nhà, bạn đồng hành vẫn chưa tìm được công việc mới ở Wisconsin. Nhưng anh sẵn sàng bỏ việc vì anh biết ở thành phố mới sẽ có nhiều cơ hội việc làm cho anh. Anh hiểu rằng sự “hi sinh” của anh là cần thiết để chúng tôi tìm được sự ổn định lâu dài trong cuộc sống.

Thật may mắn, tháng 12 năm 2023, anh đã chính thức tìm được một công việc tốt đúng với nguyện vọng và sở trường của bản thân sau gần bốn tháng rải hồ sơ. Anh rất hài lòng về công việc mới. Công việc mới phù hợp hơn rất nhiều so với công việc cũ ở bang Maryland.

Tôi cảm thấy sự ổn định đang dần đến với cuộc sống của chúng tôi!

Trải nghiệm này dạy tôi rằng để hướng đến sự ổn định lâu dài và cuộc sống mình mong muốn, ta buộc phải chấp nhận những khó khăn và bất định tạm thời. Sự ổn định không thể đến một cách tự nhiên mà đến từ những nỗ lực hàng ngày, hàng giờ của ta.

Năm 2023 đã đi đến hồi kết. Tôi thật lòng biết ơn năm 2023 vì đã cho tôi một công việc tốt, những cơ hội được ở bên gia đình, và là năm bản lề đưa gia đình chúng tôi đến gần với sự ổn định.

Còn bạn, bài học lớn nhất mà bạn học được trong năm 2023 là gì? Hãy chia sẻ với tôi ở phần comment nhé.

Cảm ơn bạn đã ghé đọc và hẹn gặp lại bạn ở năm mới 2024.

Trương Thanh Mai